Phân Tích Nhân Vật Mị♦ Mở Bài:
- Tô Hoài là nhà văn hiện thực nổi tiếng từ trước Cách mạng Tháng Tám. Ông là 1 người có vốn hiểu biết phong phú về phong tục tập quán của nhiều vùng khác nhau trên đất nước ta. Vợ chồng A Phủ là 1 trong 3 tác phẩm được in trong tập truyện “Tây Bắc” – Tác phẩm được giải nhất giải thưởng hội Văn nghệ Việt Nam từ năm 1954 – 1955. Đó là kết quả của chuyến đi cùng bộ đội vào Tây Bắc năm 1952. Trong tác phẩm tác giả đã xây dựng rất thành công nhân vật Mị. Ở nhân vật này có 2 mặt tưởng như đối lập nhưng thực ra rất thống nhất. Đó là than phận của 1 con người bị trà đạp nặng nề đến mất cả sức sống. Mặt khác đó là 1 cô gái có sức sống tiềm tang mãnh liệt và 1 sức phản kháng táo bạo.
♦ Thân Bài:
Vợ chồng A Phủ mở đầu bằng cách giới thiệu nhân vật Mị ở trong cảnh tình đầy nghịc lý và cuốn hút độc giả : “Ai ở xa về, có dịp vào nhà thống lí Pá Tra thường trông thấy có một cô gái ngồi quay sợi gai bên tảng đá trước cửa, cạnh tầu ngựa . Lúc nào cũng vậy, dù quay sợi, thái cỏ ngựa, dệt vải, chẻ củi hay đi cõng nước dưới khe suối lên, cô ấy cũng cúi mặt, mặt buồn rười rượi” .
Cách giới thiệu tạo ra những đối nghịch về một cô gái âm thầm lẻ loi, âm thầm như lẫn vào các vật vô tri: cái quay sợi, tảng đá, tàu ngựa ; cô gái là con dâu nhà thống lí quyền thế, giàu có nhưng sao mặt lúc nào “buồn rười rượi”. Khuôn mặt đó gợi ra một số phận đau khổ , bất hạnh nhưng cũng ngầm ẩn một sức mạnh tiềm tàng .
Mị trước đó là 1 cô gái có ngoại hình đẹp - xinh đẹp nhất Hồng Ngài, lại có tài thổi sáo. Cô thổi hay đến mức có biết bao nhiêu người ngày đêm đã thổi sáo đi theo cô. Đặc biệt Mị uốn chiếc lá lên môi cũng hay như thổi sáo. Một người con hiếu thảo: Vì thương cha Mị đã sẵn sàng chịu lao động vất vả để trả món nợ truyền kiếp cho bố mẹ . Mị còn là một cô gái yêu đời, yêu cuộc sống tự do, không ham giàu sang phú quý, Mị từng xin cha đừng bán mình cho nhà giàu. Khi bị ép về nhà thống lí Pá Tra Mị đã định ăn lá ngón tự tử để giải thoát cuộc đời nô lệ.
=> Mị là 1 hình tượng đẹp về người thiếu nữ Tây Bắc ở Mị toát lên cái vẻ đẹp vừa tự nhiên giản dị vừa phóng khoáng, thẳm sâu như thiên nhiên núi rừng. Tuy nhiên trái với những gì Mị đáng được hưởng bi kịch đã đến với cô 1 cách phũ phàng bởi cường quyền, bạo lực và thần quyền hủ tục.
* Thân phận của Mị khi trở thành con dâu gạt nợ
a. Nguyên nhân trở thành con dâu gạt nợ
- Món nợ truyền kiếp của bó mẹ để lại nên Mị bị bắt về làm co dâu gạt nợ nhà thống lí
b. Thân phân của kiếp người con dâu gạt nợ
- Lí giải thế nào là con dâu gạt nợ:
- Bề ngoài là con dâu vì Mị là vợ A Sử nhưng bên trong Mị là thứ gán nợ để bù đắp cho khoản tiền mà cha mẹ vay nhà thống lí nhưng chưa trả được. Điều đau đớn trong thân phân Mị nếu chỉ là con dâu gạt nợ thì Mị có hi vọng một ngày nào đó sẽ được giải nợ sau khi món nợ được trả xong. Nhưng thật không may
Mị lại là con dâu bị cúng trì ma ở nhà thống lí như vậy linh hồn Mị đã bị con ma giam cầm. Vì vậy đến hết đời dù món nợ có được trả thì Mị cũng sẽ không bao giờ được giải thoát để trở về với cuộc sống tự do.
Đây được gọi là bi kịch cuộc đời.
Trong thân phân con dâu gạt nợ Mị bị đày đọa cả về thể xác lẫn tinh thần. Tô Hoài đã diễn tả nỗi cực nhọc về thể xác của người con gái ấy, con người với danh nghĩa là con dâu , nhưng thực chất chính là tôi tớ . Mị bị biến thành một công cụ lao động khổ hơn cả con trâu, con ngựa, “Con trâu con ngựa làm còn có lúc, đêm nó còn được đứng gãi chân, đứng nhai cỏ, đàn bà con gái ở cái nhà ngày thì vùi vào việc làm cả ngày lẫn đêm” . Có thể nói không chỉ có Mị mà còn tất cả người phụ nữ trong nhà thống lí đều như thế. Mị còn bị đánh đập rất giã man, không được đi chơi bị trói đứng ở cột nhà, khi xoa thuốc cho chồng mệt quá Mị ngủ thiếp đi thì bị chồng đạp vào mặt và còn bị đánh dập dụi ở bếp.
Song nhà văn còn khắc hoạ đậm nét nỗi đau khổ về tinh thần của Mị. Một cô Mị mới hồi nào còn rạo rực yêu đương, bây giờ lặng câm , “lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa” . Và nhất là hình ảnh căn buồng Mị, kín mít với cái cửa sổ lỗ vuông bằng bàn tay, Mị ngồi trong đó trông ra lúc nào cũng thấy mờ mờ trăng trắng không biết là sương hay là nắng . Ngườ phụ nữ này còn bị cầm tù bởi mê tín, thần quyền. Mị bị trình ma, bị con ma vô hình cột chặt cuộc đời nô lệ với nhà thống lí Mị từng nghịch đã bị con ma nhận mặt thì đến chết rũ xương ở đây thôi. Đó quả thực là một thứ địa ngục trần gian giam hãm thể xác Mị, cách li tâm hồn Mị với cuộc đời, cầm cố tuổi xuân và sức sống của cô . Tiếng nói tố cáo chế độ phong kiến miền núi ở đây đã được cất lên nhân danh quyền sống . Cái chế độ ấy đáng lên án, bởi vì nó làm cạn khô nhựa sống, làm tàn lụi đi ngọn lửa của niềm vui sống trong những con người vô cùng đáng sống .
c. Sức sống tiềm tàng mãnh liệt
* Khi bị bắt về làm con dâu gạt nợ
- Hàng tháng ròng đêm nào Mị cũng khóc. Cô đã định tìm đến cái chết để mong thoát khỏi nhà thống lí. Đây không phải là hành động của con người đã cạn hết sức sống mà đây là hành động của con người muốn sống, muốn có 1 cuộc sống có ý nghĩa nên đã phản kháng lại số phận. Tất nhiên tìm cách giải thoát khỏi số phận bằng cái chết là tiêu cực nhưng cũng chứng tỏ 1 điều là Mị không chấp nhận c/s tăm tối của kiếp người trâu ngựa. Vì thương cha Mị từ bỏ ý định tự tử quay trở về nhà thống lí và bắt đầu sống tiếp kiếp người nô lệ. Nhưng dường như sức sống trong Mị chưa hoàn toàn bị dặp tắt chỉ chờ cơ hội thuận lợi là bùng cháy lên. Và khát vọng hạnh phúc đó đã bất chợt cháy lên, thật nồng nàn và xót xa trong một đêm xuân đầy ắp tiếng gọi của tình yêu .
* Những yếu tố tác động của ngoại cảnh
- Khung cảnh mùa xuân tươi vui tràn đầy sức sống và màu sắc. Đặc biệt âm thanh của tiếng sáo ngoài đầu núi, tiếng sáo gọi bạn đi chơi dã vọng vào tâm hồn Mị. Tâm hồn Mị lúc này đang rạo rực,tha thiết, bồi hồi. Cô nhẩm thầm lời bài hát của người đang thổi sáo làm con người côm lặng lâu nay đã cất lên tiếng nói của lòng mình. Chiêng đánh ầm ĩ, người lên đồng vẫn còn nhảy lên nhảy xuống, bữa cơm tết cúng trình ma vừa xong tiếp đến là bữa rượu ngay bên bếp lửa. Những biểu hiện ngoại cảnh tác động mạnh mẽ đến tâm hồn Mị nhất là tiếng sáo vì ngày xưa Mị thổi sáo rất giỏi. Tiếng sáo là tiếng gọi bạn tình là tiếng ca của hạnh phúc. Là biểu tượng của tình yêu đôi lứa. Xuyên qua hàng rào lạnh giá bên ngoài để vào tận bên trong sâu thẳm tâm hồn Mị đánh thức sức sống vẫn tiềm ẩn trong cõi lòng người Tây Bắc này.
* Diễn biến tâm lí hành động của Mị trong đêm tình mùa xuân
- Mị ngồi nhẩm thầm bài hát cô Mị sau bao ngày lặng câm đã cất tiếng dù đó chỉ là những lời thì thầm đánh dấu 1 bước trở lại của người con gái yêu đời, yêu cuộc sống ngày nào.
- Trong không khí của mùa xuân, trong cái nồng nàn của bữa rượu ngày tết Mị uống rượu. Mị lén uống từng bát , “uống ừng ực” rồi say đến lịm người đi . Cách Mị uống rượu khiến cho người đọc có chút ngạc nhiên nhưng không thấy vô lí bởi sau bao ngày tháng đau đớn tủi nhục giờ là lúc Mị được sống lại với chính mình. Cô uống như để quên đi cái phần đời cay đắng vừa qua như nuốt hờn tủi, như dồn nén căm giận trong lòng. Men đời đã hòa vào với men rượu làm rạo rực lên men say tuổi trẻ của 1 thời đã qua. Trong Mị lúc này đang sống lại những kỉ niệm của ngày nào, những ngày tươi đẹp, hạnh phúc và đầy kiêu hãnh của tuổi trẻ. Âm thanh của tiếng sáo luôn văng vẳng trong tâm trí Mị đánh thức niềm khao khát sống trong con người cô.
Tình trạng sống mà như chết ở Mị đã được cởi bỏ Mị thấy lòng mình phơi phới vui sướng như những đêm tết trước lần đầu tiên sau những tháng ngày mất ý niệm về không gian, thời gian bản than Mị cảm thấy mình còn trẻ, Mị muốn đi chơi. Rõ ràng lòng ham sống trong Mị đã trỗi dậy. Khát vọng hạnh phúc đã tỉnh dậy. Mị ý thức rõ quyền được sống, quyền được đi chơi của mình như bao người phụ nữ có chồng khác.
- Như lẽ tự nhiên khi ý thức sống đã trỗi dậy thì cũng là lúc Mị cảm thấy rõ hơn bao giờ hết cái vô nghĩa lí của c/s thực tại. Nếu trước đây cô quen khổ tới mức chai sạn ko còn tưởng đến việc ăn lá ngón tự tử nữa thì giờ đây cô lại muốn chết (chết ngay ). Đây chính là biểu hiện của sự phản kháng với hoàn cảnh của sự xung đột gay gắt giữa 1 bên là sức sống chân chính đã thức tỉnh và 1 bên là thực tại phũ phàng đang hiện hữu. Mị khóc, những giọt nước mắt của Mị chỉ càng chứng tỏ rằng Mị đã thực sự hồi sinh và đang ý thức rất rõ hoàn cảnh đau xót của mình.
- Âm thanh của tiếng sáo gọi bạn tình vẫn lửng lơ bay ngoài đg . Nó vang vọng vào tâm hồn Mị tiếng sáo ấy giống như chất xúc tác để hành động chuẩn bị đi chơi của Mị diễn ra nhanh hơn: “Mị đến góc nhà, lấy ống mỡ, xắn 1 miếng bỏ thêm vào đĩa đèn cho sáng”. Cái ánh sáng bừng lên từ ngọn đèn hay là a/s bừng lên từ tâm hồn Mị, âm thanh tiếng sáo vẫn đang dồn dập trong cô, thôi thúc Mị cuốn lại tóc lấy váy hoa chuẩn bị đi chơi. “ Mị cuốn lại tóc, Mị với tay lấy cái váy hoa vắt ở trong vách.” Tất cả hành động của Mị đều có sự chứng kiến của A Sử nhưng cô không thèm để ý đến. Giữa lúc những h/đ sống trong Mị trào sôi thì bị A Sử vùi dập 1 cách dã man. Đó là : “ A Sử không nói thêm nữa. A Sử bước lại, nắm Mị, lấy thắt lưng trói 2 tay Mị. Nó xách cả 1 thúng sợi đay ra trói đứng Mị vào cột nhà. Tóc Mị xõa xuống, A Sử quấn luôn tóc lên cột, làm cho Mị không cúi, không nghiêng được đầu”. Việc A Sử trói Mị càng làm dồn tụ lên sức sống mùa xuân trong cô. Cô quên mình đang bị trói, quên những đau đớn về thể xác. Hơi rượu trong Mị vẫn nồng nàn. Nhất là tiếng sáo gọi bạn tình vẫn đưa Mị đi theo những cuộc chơi . A Sử trói đc thân xác Mị nhưng ko dồn xuống đc sức sống mãnh liệt đang dâng lên trong tâm hồn của người con gái Tây Bắc này.
- Ở nhân vật Mị Tô Hoài có 1 điểm tương đồng nào đó với nhân vật Chí Phèo của Nam Cao. Dù trong mọi hoàn cảnh vẫn ko mất đi bản chất con người tốt đẹp, hi vọng sống, niềm khao khát hạnh phúc vẫn ẩn trong sâu thẳm tâm hồn nhân vật. Nó vẫn có 1 ngọn lửa âm ỉ cháy dưới lớp tro tàn nguội lạnh kia và chỉ cần 1 cơn gió thổi qua là ngọn lửa đó sẽ bùng cháy lên 1 cách mãnh liệt. Những yếu tố tác động ngoại cảnh là quan trọng nhưng sức mạnh bên trong mới chính là yếu tố quyết định sức sống của mọi con người
* Sức phản kháng táo bạo
- Những đêm mùa đông dài và buồn trên núi rừng Tây Bắc đang về. Mùa đông rét buốt như cắt da cắt thịt, vì thế đêm nào Mị cũng ra bên ngoài bếp lửa để thổi lửa hơ tay. Trong những đêm đó Mị gặp A Phủ đang bị trói đứng chờ chết giữa trời giá rét. Thế nhưng Mị vẫn thản nhiên thổi lửa hơ tay "dù A Phủ là cái xác chết đứng đó cũng thế thôi". Tại sao Mị lại lãnh cảm, thờ ơ trước sự việc ấy? Phải chăng việc trói người đến chết là một việc làm bình thường ở nhà thống lý Pá Tra và ai cũng quen với điều đó nên chẳng ai quan tâm đến. Hay bởi Mị "sống lâu trong cái khổ, Mị quen khổ rồi" nên Mị lãnh đạm, thờ ơ trước nỗi đau khổ của người khác. Một đêm nữa lại đến, lúc đó mọi người trong nhà đã ngủ yên cả rồi, Mị lại thức dậy đến bếp đốt lửa lên để hơ tay. Lửa cháy sáng, "Mị lé mắt trông sang, thấy hai mắt A Phủ cũng vừa mở, một dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai hõm má đã xám đen lại". Đó là dòng nước mắt của một kẻ nô lệ khi phải đối mặt với cái chết đến rất gần. Chính "dòng nước mắt lấp lánh ấy" đã làm tan chảy lớp băng giá lạnh trong lòng Mị. Lòng Mị chợt bồi hồi trước một người, trùng cảnh ngộ. Đêm mùa xuân trước Mị cũng bị A Sử trói đứng thế kia, có nhiều lần khóc nước mắt rơi xuống miệng, xuống cổ không biết lau đi được. Mị chợt nhận ra người ấy giống mình về cảnh ngộ, mà những người cùng cảnh ngộ rất dễ cảm thông cho nhau. Mị nhớ lại những chuyện thật khủng khiếp lúc trước kia, “chúng nó bắt trói đến chết người đàn bà ngày trước cũng ở trong cài nhà này”. Lí trí giúp Mị nhận ra “Chúng nó thật độc ác”. Việc trói người đến chết còn các hơn cả thú dữ trong rừng. Chỉ vì bị hổ ăn mất một con bò mà một người thanh niên khoẻ mạnh, siêng năng, say sưa với cuộc đời đã phải lấy mạng mình thay cho nó. Bọn thống trị coi sinh mạng của A Phủ không bằng một con vật. Và dẫu ai phạm tội như A Phủ cũng bị xử phạt như thế mà thôi. Nhớ đến những chuyện ngày trước, trở về với hiện tại, Mị đau khổ cay đắng cho thân phận của mình: “Ta là thân đàn bà chúng nó đẵ bắt ta về trình ma nhà nó rồi thì chỉ còn biết chờ ngày rũ xương ở đây thôi”. Nghĩ về mình, Mị lại nghĩ đến A Phủ “có chừng này chỉ đêm nay thôi là người kia chết, chết đau, chết đói, chết rét, phải chết. Người kia việc gì mà phải chết như thế. A Phủ…. Mị phảng phất nghĩ như vậy”. Thật sự, chẳng có lí do gì mà bọn thống lí Pá Tra bắt A Phủ phải chết vì cái tội để mất một con bò! Trong đầu Mị bỗng nhiên nghĩ đến cảnh A Phủ bỏ trốn và chính Mị sẽ là người chết thay cho A Phủ trên cái cột tưởng tượng đó. Thế nhưng, Mị vẫn không thấy sợ, sự suy tưởng của Mị là có cơ sở của nó. Cha con Pá Tra đã biến Mị từ một con người yêu đời, yêu cuộc sống, tài hoa chăm chỉ, hiếu thảo, tha thiết với tình yêu thành một con dâu gạt nợ, một kẻ nô lệ đúng nghĩa, chúng đã tàn ác khi trói một người đàn bà ngày trước đến chết thì chẳng lẽ chúng lại không đối xử với Mị như thế ư? Như vậy, chứng kiến “dòng nước mắt lấp lánh” của A Phủ, tâm trạng của Mị diễn biến phức tạp. Mị thông cảm với người cùng cảnh ngộ, Mị nhớ đến chuyện người đàn bà ngày trước, lí trí giúp Mị nhận ra bọn lãnh chúa phong kiến thật độc ác, Mị xót xa trước số phận của mình rồi Mị lại nghĩ đến A Phủ; sau đó Mị lại tưởng tượng đến cái cảnh mình bị trói đứng… Một loạt nét tâm lí ấy thúc đẩy Mị đến với hành động: dùng dao cắt lúa rút dây mây cởi trói cho A Phủ. Đó là một việc làm táo bạo và hết sức nguy hiểm nhưng nó phù hợp với nét tâm lí của Mị trong đêm mùa đông này. Sau khi cắt dây cởi trói cho A Phủ, Mị cũng không ngờ mình dám làm một chuyện động trời đến vậy. Mị thì thào lên một tiếng “đi ngay” rồi Mị nghẹn lại. A Phủ vùng chạy đi còn Mị vẫn đứng lặng trong bóng tối. Ta có thể hình dung được nét tâm lí ngổn ngang trăm mối của Mị lúc này. Lòng Mị rối bời với trăm câu hỏi: Vụt chạy theo A Phủ hay ở đây chờ chết?. Thế là cuối cùng sức sống tiềm tàng đã thôi thúc Mị phải sống và Mị vụt chạy theo A Phủ. Trời tối lắm nhưng Mị vẫn băng đi. Bước chân của Mị như đạp đổ uy quyền, thần quyền của bọn lãnh chúa phong kiến đương thời đã đè nặng tâm hồn Mị suốt bao nhiêu năm qua. Mị đuổi kịp A Phủ và nói lời đầu tiên. Mị nói với A Phủ sau bao nhiêu năm câm nín: “A Phủ. Cho tôi đi! Ở đây thì chết mất”. Đó là lời nói khao khát sống và khát khao tự do của nhân vật Mị. Câu nói ấy chứa đựng biết bao tình cảm và làm quặn đau trái tim bạn đọc. Đó chính là nguyên nhân - hệ quả của việc Mị cắt đứt sợi dây vô hình ràng buộc cuộc đời của mình. Thế là Mị và A Phủ dìu nhau chạy xuống dốc núi. Hai người đã rời bỏ Hồng Ngài - một nơi mà những kỉ niệm đẹp đối với họ quá ít, còn nỗi buồn đau, tủi nhục thì chồng chất không sao kể xiết. Hai người rời bỏ Hồng Ngài và đến Phiềng Sa, nhưng những ngày phía trước ra sao họ cũng chưa biết đến…
Rõ ràng, trong đêm mùa đông này, sức sống tiềm tàng đóng một vai trò hết sức quan trọng. Chính nó đã giúp Mị vượt lên trên số phận đen tối của mình. Mị cứu A Phủ cũng đồng nghĩa với việc Mị tự cứu lấy bản thân mình. Qua đoạn trích trên, Tô Hoài đã ca ngợi những phẩm chất đẹp đẽ của người phụ nữ miền núi nói riêng và những người phụ nự Việt Nam nói chung. Tô Hoài đã rất cảm thông và xót thương cho số phận hẩm hiu, không lối thoát của Mị. Thế nhưng bằng một trái tim nhạy cảm và chan chứa yêu thương, Tô Hoài đã phát hiện và ngợi ca đốm lửa còn sót lại trong trái tim Mị. Tư tưởng nhân đạo của nhà văn sáng lên ở đó. Đồng thời qua tác phẩm, Tô Hoài cũng đã khẳng định được chân lí muôn đời: ở đâu có áp bức bất công thì ở đó có sự đấu tranh để chống lại nó dù đó là sự vùng lên một cách tự phát như Mị. Quả thật qua đó tác phẩm này giúp ta hiểu được nhiều điều trong cuộc sống.
♦ Kết bài:
Vợ chồng A Phủ qua việc khắc hoạ sâu sắc cuộc đời , số phận , tính cách Mị đã tố cáo hùng hồn, đanh thép những thế lực phong kiến , thực dân tàn bạo áp bức bóc lột, đọa đày người dân nghèo miền núi . Đồng thời nó cũng khẳng định khát vọng tự do hạnh phúc , sức sống mạnh mẽ và bền bỉ của những người lao động . Đặc biệt đề cao sự đồng cảm giai cấp, tình hữu ái của những người lao động nghèo khổ . Chính điều này đem lại sức sống và sự vững vàng trước thời gian của Vợ chồng A Phủ .Qua tác phẩm này đã giúp em cảm nhận được những nỗi khổ của người phụ nữ trong xã hội phong kiến miền núi, từ đó giúp em ngày càng trân trọng khát vọng của họ hơn. Đây quả là một tác phẩm văn chương đích thực bởi nó đã góp phần nhân đạo hoá tâm hồn bạn đọc như Nam Cao đã quan niệm trong truyện ngắn “Đời thừa”.
Biên Soạn: Sk_pr0 12D
>> Trang Chủ 